Czy na skręconą kostkę zakłada się gips i kiedy to konieczne

Gips na skręconą kostkę nie jest zawsze potrzebny – decyduje o tym stopień uszkodzenia stawu. W lekkich przypadkach wystarcza usztywnienie bandażem lub ortezą, natomiast gips stosuje się, gdy skręcenie wiąże się z poważniejszymi uszkodzeniami więzadeł lub kości. Dowiedz się, kiedy lekarz uzna opatrunek gipsowy za konieczny i dlaczego czasem można go uniknąć.

Co to jest skręcenie kostki i jak je rozpoznać?

Skręcenie kostki to uraz stawu skokowego, polegający na naciągnięciu lub uszkodzeniu więzadeł stabilizujących kostkę, najczęściej wskutek gwałtownego zgięcia stopy do wewnątrz. Dochodzi do niego podczas upadku, potknięcia lub nagłego ruchu stopy, głównie podczas aktywności fizycznej czy chodzenia po nierównej nawierzchni. Wyraźnym objawem jest szybkie pojawienie się bólu, szczególnie przy próbach obciążenia stopy, a także charakterystyczny obrzęk wokół kostki.

Rozpoznanie skręcenia opiera się na ocenie kilku objawów, które pozwalają odróżnić ten uraz od zwichnięcia lub złamania. Oprócz bólu oraz obrzęku, często obserwuje się bolesność przy dotyku okolicy wiązadłowej, ograniczenie ruchomości stawu oraz, w cięższych przypadkach, krwiak podskórny. Dużą rolę odgrywa także porównanie wyglądu i zakresu ruchów kontuzjowanej kostki z drugą, zdrową nogą.

Przy skręceniu wyróżnia się trzy stopnie zaawansowania – od lekkiego naciągnięcia więzadeł, przez ich częściowe naderwanie, aż po całkowite przerwanie. Stopień urazu decyduje o dalszym leczeniu, a także o ewentualnej potrzebie unieruchomienia. W diagnostyce dodatkowej wykorzystuje się badania obrazowe, takie jak rentgen lub USG, aby wykluczyć towarzyszące złamanie oraz dokładnie ocenić uszkodzenie więzadeł.

Prawidłowe rozpoznanie skręcenia kostki umożliwia wdrożenie skutecznego leczenia i zmniejsza ryzyko powikłań, między innymi przewlekłej niestabilności stawu czy nieprawidłowych zrostów. W razie jakichkolwiek wątpliwości konieczna jest wizyta u lekarza, ponieważ tylko specjalista potrafi ocenić rozległość urazu i wybrać najlepszy sposób leczenia.

Kiedy zakłada się gips na skręconą kostkę?

Gips na skręconą kostkę zakłada się przede wszystkim w sytuacjach, gdy pojawia się znaczny obrzęk i silny ból uniemożliwiający chodzenie lub występuje podejrzenie poważnego uszkodzenia więzadeł wymagającego dłuższego unieruchomienia. Najczęściej dotyczy to skręceń II i III stopnia, prowadzących do częściowego lub całkowitego rozerwania więzadeł. Gips stosuje się także przy współistniejących złamaniach, które nie wymagają operacji, natomiast muszą mieć zapewnioną pełną stabilizację.

O założeniu gipsu decyduje lekarz po przeprowadzeniu badania klinicznego i potwierdzeniu diagnozy badaniami obrazowymi, takimi jak RTG lub USG, pozwalającymi wykluczyć złamania lub inne powikłania. Zdarzają się również sytuacje, w których konieczność unieruchomienia wynika z dużej niestabilności stawu, nawracających skręceń bądź braku możliwości współpracy pacjenta w leczeniu zachowawczym (dotyczy to zwłaszcza osób starszych lub osłabionych). Czasem gips jest też wybierany przy wystąpieniu powikłań, takich jak krwiaki śródstawowe czy rozległe uszkodzenia tkanek miękkich.

Najczęściej gips stosowany jest u dzieci i młodzieży, ponieważ szybsza regeneracja i podwyższone ryzyko powikłań wymagają skutecznego unieruchomienia. U dorosłych gips zakłada się rzadziej i częściej rozważa się alternatywne rozwiązania, takie jak specjalistyczne ortezy, jednak także w tej grupie konieczność zastosowania gipsu może się pojawić. W praktyce każdą taką decyzję podejmuje się indywidualnie, podczas konsultacji ortopedycznej.

Jakie są wskazania do unieruchomienia gipsowego przy skręceniu stawu skokowego?

Unieruchomienie gipsowe przy skręceniu stawu skokowego jest zalecane przede wszystkim w sytuacjach, gdy uraz charakteryzuje się dużą niestabilnością lub wysokim stopniem uszkodzenia struktur stawowych, takich jak więzadła. Najczęściej dotyczy to skręceń II i III stopnia, w których dochodzi do częściowego albo całkowitego rozerwania więzadeł. Typowymi wskazaniami są również obecność znacznego obrzęku oraz niemożność samodzielnego, bezbolesnego obciążenia uszkodzonej kończyny.

Wskazanie do zastosowania unieruchomienia gipsowego pojawia się także w przypadku podejrzenia powikłań, takich jak uraz torebki stawowej czy drobne, trudne do zobrazowania złamania towarzyszące skręceniu. Gips bywa stosowany wtedy, gdy pacjent wymaga szczególnej ochrony stawu przed niekontrolowanym ruchem – przykładowo u osób starszych, z osteoporozą lub przy innych chorobach, które zwiększają ryzyko powikłań.

W praktyce klinicznej decyzja o założeniu gipsu zapada po dokładnym badaniu fizykalnym, a niejednokrotnie również po wykonaniu badań obrazowych, takich jak RTG czy USG, które pozwalają zobaczyć stopień uszkodzeń. Lekarz ocenia, czy unieruchomienie zapewni właściwe warunki do gojenia bez nadmiernej sztywności i ograniczenia ruchomości, biorąc pod uwagę ryzyko wtórnych urazów oraz indywidualne potrzeby pacjenta.

Czy każdy skręcony staw skokowy wymaga założenia gipsu?

Nie każdy przypadek skręcenia stawu skokowego wymaga założenia unieruchomienia gipsowego. O konieczności zastosowania gipsu decyduje przede wszystkim stopień uszkodzenia struktur stawu. W lżejszych skręceniach, gdzie nie dochodzi do znacznych naderwań więzadeł, rekomenduje się zazwyczaj leczenie zachowawcze bez gipsu. Aktualne wytyczne Polskiego Towarzystwa Ortopedycznego i Traumatologicznego oraz zalecenia międzynarodowe (np. American Academy of Orthopaedic Surgeons) wskazują na użycie gipsu głównie przy umiarkowanych i ciężkich skręceniach, którym towarzyszy niestabilność stawu lub rozległe uszkodzenia więzadeł.

W przypadku skręcenia I stopnia (naciągnięcie lub niewielkie naderwanie więzadeł) stosuje się elastyczne opaski, chłodzenie i odciążenie kończyny. Gips lub ortezy sztywne przeznaczone są głównie do leczenia urazów II i III stopnia, kiedy pojawia się znaczne uszkodzenie więzadeł, niestabilność stawu skokowego lub uzasadnione jest podejrzenie powikłań, takich jak uszkodzenie chrząstki czy odłamanie kostnych przyczepów więzadłowych. Statystyki pokazują, że nawet wśród pacjentów leczonych szpitalnie, gips zakłada się jedynie w około 30–40% przypadków skręceń, podczas gdy pozostali pacjenci korzystają z ortez lub leczenia funkcjonalnego.

Tabela poniżej prezentuje zależność między rodzajem skręcenia a częstością zastosowania gipsu w leczeniu:

Analiza powyższych danych pokazuje, że każdą decyzję o założeniu gipsu przy skręceniu stawu skokowego podejmuje się indywidualnie, biorąc pod uwagę rzeczywistą rozległość urazu. Regularnie uaktualniane zalecenia medyczne wskazują, że brak jest podstaw do rutynowego unieruchamiania wszystkich skręconych stawów skokowych gipsem.

Jak przebiega leczenie skręconej kostki bez gipsu?

Leczenie skręcenia kostki bez gipsu opiera się najczęściej na metodzie PRICE, która obejmuje odpoczynek, schładzanie stawu, uniesienie kończyny, kompresję (opaskę elastyczną) oraz ochronę przed dalszym urazem. Bardzo istotne jest natychmiastowe zastosowanie lodu (15-20 minut kilka razy dziennie) oraz unikanie obciążania stopy przez pierwsze dni. W przypadku skręceń pierwszego i drugiego stopnia zazwyczaj nie ma konieczności unieruchomienia w gipsie, wystarcza elastyczna orteza lub bandaż.

Częścią postępowania jest szybkie włączenie ćwiczeń poprawiających zakres ruchu, stabilizację i siłę mięśniową. Mobilizację w obrębie stawu skokowego najlepiej rozpocząć po kilku dniach od urazu, o ile ból na to pozwala. Wytyczne British Journal of Sports Medicine potwierdzają, że ruch przyspiesza gojenie i zmniejsza ryzyko przewlekłej niestabilności. Wskazane mogą być regularne wizyty u fizjoterapeuty, który poprowadzi indywidualny program rehabilitacyjny.

W leczeniu niestabilnych skręceń bez gipsu zastosowanie znajdują także niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) oraz manualne zmniejszanie obrzęku przez drenaż limfatyczny. Oprócz tego, stosuje się kinesiotaping i specjalistyczne ortezy stawu skokowego. Gdy utrzymuje się znaczny obrzęk lub niestabilność, lekarz może zlecić dodatkowe badania obrazowe, aby wykluczyć powikłania. Czas powrotu do pełnej sprawności zależny jest od stopnia urazu, ale zwykle trwa od 2 do 6 tygodni.

Jak długo nosi się gips po skręceniu kostki i jak przebiega rehabilitacja?

Czas noszenia gipsu po skręceniu kostki zależy od stopnia uszkodzenia więzadeł. W lżejszych przypadkach (skręcenie I i II stopnia) zwykle wystarcza 2–3 tygodnie unieruchomienia, natomiast w cięższych urazach (III stopień, z widoczną niestabilnością stawu lub uszkodzeniem kilku więzadeł) gips zakłada się na 4–6 tygodni. O długości unieruchomienia decyduje lekarz, bazując na obrazie klinicznym i wyniku badań obrazowych, takich jak RTG lub USG.

Po zdjęciu gipsu ważna jest rehabilitacja, mająca na celu przywrócenie pełnego zakresu ruchu, siły mięśniowej oraz stabilności stawu skokowego. Rehabilitacja rozpoczyna się od prostych ćwiczeń mobilizujących staw i stopniowo przechodzi do ćwiczeń wzmacniających i propriocepcji, czyli czucia głębokiego. Najczęściej stosuje się indywidualnie dopasowany program, obejmujący:

• ćwiczenia zwiększające zakres ruchu w stawie
• wzmacnianie mięśni stopy, łydki i uda
• trening równowagi i koordynacji
• nauka prawidłowego chodu

Prawidłowo prowadzona rehabilitacja trwa – w zależności od nasilenia urazu – od kilku tygodni do kilku miesięcy. Istotne znaczenie ma aktywne zaangażowanie pacjenta i systematyczność ćwiczeń, które ograniczają ryzyko przewlekłej niestabilności oraz ponownych urazów. W wybranych przypadkach zaleca się dodatkowo zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak laseroterapia, ultradźwięki lub krioterapia, które pomagają zmniejszyć obrzęk i przyspieszyć regenerację tkanek.

Dla zobrazowania zależności czasu noszenia gipsu i przebiegu rehabilitacji przedstawiono poniższą tabelę:

Tabela pokazuje, że im cięższy uraz i dłuższe unieruchomienie, tym więcej czasu należy poświęcić na rehabilitację, aby uzyskać pełną sprawność stawu skokowego. Powrót do aktywności fizycznej powinien przebiegać stopniowo i pod kontrolą fizjoterapeuty.