Adopcja a religia – jak różne wyznania podchodzą do adopcji?

Różne wyznania patrzą na adopcję dziecka odmiennie. Kościół katolicki uznaje ją za szlachetny akt miłości bliźniego, islam akceptuje jedynie formy opieki bez zmiany nazwiska, a judaizm stawia na dobro dziecka i jego żydowską tożsamość. Przekonania religijne mają realny wpływ na decyzje o adopcji i jej przebieg.

Jak religie chrześcijańskie postrzegają adopcję dzieci?

Kościoły chrześcijańskie w zdecydowanej większości uznają adopcję dzieci za moralnie akceptowalną i wartościową formę niesienia pomocy, zgodną z nauczaniem o miłości bliźniego. Najsilniej podkreślają to Kościół katolicki i prawosławny, które widzą w adopcji spełnianie biblijnego wezwania do troski o sieroty. Papież Franciszek w 2022 roku wyraził wdzięczność rodzinom adopcyjnym, uznając adopcję za „wzór miłości ojcowskiej”. Podobnie Kościoły protestanckie często organizują programy wsparcia dla adopcji i rodzicielstwa zastępczego, traktując te działania jako część swojej misji społecznej.

W większości nurtów chrześcijańskich nie ma przeciwwskazań teologicznych do adopcji, o ile odbywa się ona w poszanowaniu dobra dziecka. Kościół katolicki wymaga, aby adopcja była przeprowadzona zgodnie z prawem państwowym i kanonicznym (Kodeks Prawa Kanonicznego, kan. 110), a kandydaci muszą dawać gwarancję wychowania dziecka w wierze. W niektórych tradycjach protestanckich szczególną uwagę zwraca się na to, by adopcja nie naruszała więzi rodzinnych dziecka w miarę możliwości pozostawienia go w rodzinie biologicznej.

Można zaobserwować różnice w podejściu do adopcji przez pary jednopłciowe. Kościół katolicki oraz większość Kościołów prawosławnych i ewangelikalnych wyraźnie sprzeciwia się adopcji dzieci przez takie pary, odwołując się do swojej antropologii teologicznej i tradycyjnego modelu rodziny. W liberalnych wspólnotach chrześcijańskich (np. w Kościołach protestanckich w Szwecji, Kanadzie czy USA) zdarzają się poparcia dla adopcji przez pary jednopłciowe, jednak to wciąż wyjątek, a nie dominujący pogląd chrześcijaństwa.

Tabela pokazuje, że choć wszystkie główne odłamy chrześcijaństwa akceptują i wspierają ideę adopcji jako aktu miłości i pomocy potrzebującym, ich podejście do kwestii detali – szczególnie dotyczących struktur rodzinnych i wymagań wobec rodziców – jest wyraźnie zróżnicowane. W praktyce niemal wszystkie Kościoły starają się wspierać rodziny adopcyjne, lecz jasno określają granice zgodne z własną doktryną.

Jaki jest stosunek judaizmu do adopcji?

Judaizm zasadniczo dopuszcza adopcję dzieci, traktując ją jako cenny akt miłosierdzia i spełnienie micwy pomocy drugiemu człowiekowi. Jednak religijne przepisy szczegółowo regulują kwestie statusu dziecka adoptowanego, zwłaszcza w odniesieniu do jego żydowskości i przynależności do społeczności. Dziecko urodzone przez nie-Żydów, aby uzyskało status żydowski, musi przejść formalny proces konwersji (giur), nawet jako niemowlę, pod nadzorem rabinatu.

W judaizmie istotne znaczenie mają takie aspekty jak pochodzenie biologiczne, linia plemienna (np. koheni lub lewici) oraz zakazy małżeńskie wynikające z pokrewieństwa. Adopcja nie zmienia statusu halachicznego dziecka względem tych kategorii – dlatego rodziny adopcyjne przy podejmowaniu decyzji konsultują się z rabinami, aby uniknąć naruszeń prawa religijnego.

W praktyce żydowskie prawo (halacha) nakłada na rodziców adopcyjnych obowiązek przestrzegania kilku kluczowych zasad: zachowania jawności wobec dziecka w kwestii jego biologicznego pochodzenia, pilnowania, by syn adoptowany nie zawarł małżeństwa z biologiczną siostrą, oraz nieukrywania procesu giuru, jeśli taki miał miejsce. Kwestie dziedziczenia i statusu rodowego są precyzyjnie określone w źródłach talmudycznych. W Izraelu kwestie adopcji reguluje m.in. Ustawa o Adopcji Dzieci z 1981 roku, która dostosowana jest również do wymogów prawa żydowskiego.

W synagogach ortodoksyjnych oraz środowiskach konserwatywnych szczegółowo pilnuje się zasad związanych z pochodzeniem i konwersją dzieci adoptowanych, podczas gdy denominacje liberalne (np. reformowane) wykazują większą elastyczność. Przyjęcie dziecka do wspólnoty żydowskiej może wymagać obecności sądu rabinicznego (beth din), zanurzenia w mykwie i, u chłopców, obrzezania.

Również po adopcji dziecko podlega wszystkim przykazaniom halachicznym, otrzymuje nowe żydowskie imię, często z zaznaczeniem „ben Avraham avinu” („syn naszego patriarchi Abrahama”), wskazującym na jego symboliczne wejście do ludu Izraela.

W jaki sposób islam reguluje kwestię adopcji?

Islam nie uznaje adopcji w zachodnim rozumieniu tego słowa, czyli pełnego przysposobienia i nadania dziecku praw oraz statusu biologicznego potomka nowych opiekunów. Prawo muzułmańskie (szariat) zamiast tego reguluje instytucję tzw. kafala, polegającą na powierzeniu dziecka bez rodziców opiece innej rodziny przy zachowaniu jego tożsamości, nazwiska oraz więzi prawnych z rodziną biologiczną. Dziecko objęte kafala nie zostaje formalnie potomkiem opiekunów ani nie uzyskuje automatycznie prawa do dziedziczenia po nich.

Zgodnie z szariatem, zabronione jest fałszowanie pochodzenia dziecka czy zmiana jego nazwiska. Wynika to wprost z kilku wersetów Koranu, m.in. 33:4–5, które zakazują przypisywania dzieci innym niż ich biologiczni ojcowie. Kafala uznawana jest za akt dobra (sadaka), jednak nie pozwala na nadanie dziecku nazwiska, pozycji rodowej ani pełnych praw dziedziczenia. Opiekunowie mogą ująć dziecko w testamencie do 1/3 spadku, natomiast reszta majątku przypada wyłącznie biologicznej rodzinie.

Codzienne życie dziecka w rodzinie objętej kafala podlega ścisłym regulacjom także pod względem zasad obyczajowych. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej obowiązują m.in. zasady hijabu i mahram – przykładowo, chłopiec przyjęty przez rodzinę nie staje się automatycznie „synem”, który może jak biologiczne rodzeństwo przebywać z matką czy siostrą bez zachowywania przewidzianego dystansu społecznego.

W wielu krajach muzułmańskich adopcja formalna (adoption plénière) jest prawnie zakazana lub nieuznawana, a procedury opiekuńcze ograniczają się wyłącznie do kafala. Znajduje to odzwierciedlenie w prawie rodzinnym Maroka, Egiptu, Arabii Saudyjskiej czy Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Decyzje sądowe dotyczące dzieci pozostają ściśle zgodne z wytycznymi religijnymi i są egzekwowane przez odpowiednie organy państwowe.

Porównanie przepisów dotyczących adopcji i kafala w wybranych krajach muzułmańskich pokazuje poniższa tabela:

Można zauważyć, że priorytetem w islamie pozostaje ochrona tożsamości biologicznej dziecka oraz przejrzystość więzi rodzinnych, co pozwala wyłącznie na opiekę zastępczą bez pełnego przysposobienia. Takie rozwiązania mają zapewnić poszanowanie zasad prawa boskiego określonych w Koranie i hadisie.

Jakie są różnice w podejściu do adopcji między religiami Wschodu, takimi jak buddyzm i hinduizm?

Buddyzm i hinduizm, choć pochodzą z tego samego kręgu kulturowego, prezentują wyraźnie odmienne podejście do adopcji dzieci. W buddyzmie decyzja o adopcji nie jest zabroniona ani ściśle regulowana przez zasady religijne – najważniejsze są tu intencje i chęć niesienia pomocy. Liczą się współczucie oraz bezinteresowna troska o innych, dlatego adopcja dzieci opuszczonych i osieroconych jest postrzegana jako działanie etyczne i właściwe. Nie funkcjonują tu formalne rytuały religijne związane z adopcją, jak również nie występują przeszkody wobec adopcji międzywyznaniowej.

W przypadku hinduizmu sytuacja jest bardziej złożona – silne znaczenie mają prawa rodowe, kwestie dziedziczenia oraz przynależność kastowa, co sprawia, że adopcja w tej tradycji przyjmuje bardzo określony kształt. Dziecko przybrane powinno pochodzić z tej samej kasty, a zgodnie z normami zapisanymi w Manusmriti i Dharmasutrach, adoptowany chłopiec miał za zadanie przedłużenie linii ojca oraz wypełnienie wobec niego rytuałów funeralnych (śraddha). Takie podejście sprzyjało ograniczeniu powszechności adopcji. Obecnie jednak indyjskie prawo złagodziło część dawnych ograniczeń.

Aby lepiej pokazać te różnice, poniżej znajduje się tabela porównująca najważniejsze aspekty związane z adopcją w buddyzmie i hinduizmie:

Jak widać, buddyzm charakteryzuje się większą otwartością i elastycznością w podejściu do adopcji, podczas gdy hinduizm historycznie nakładał na ten proces liczne formalne wymagania wynikające z dbałości o czystość rodową oraz kasty. Współczesna praktyka w miastach czy wśród emigrantów często jednak staje się bardziej liberalna niż nakazywałyby dawne obyczaje.

Czy religijne przekonania mogą wpływać na proces adopcji w Polsce i na świecie?

Religijne przekonania mogą istotnie wpływać na proces adopcji zarówno w Polsce, jak i na świecie, oddziałując na decyzje podejmowane przez kandydatów na rodziców oraz instytucje adopcyjne. W Polsce prawo nie narzuca ograniczeń związanych z religią, jednak w praktyce ośrodki adopcyjne często pytają o wyznanie i zaangażowanie religijne kandydatów, przede wszystkim gdy dziecko pochodzi z określonego środowiska religijnego. W krajach takich jak Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania, działają agencje adopcyjne powiązane z konkretnymi wyznaniami, które mogą preferować kandydatów dzielących ich przekonania.

Dane z międzynarodowych organizacji adopcyjnych pokazują, że względy światopoglądowe i religijne odgrywają rolę przy dopasowaniu dzieci do rodzin, zwłaszcza w przypadku adopcji transgranicznej lub adopcji dzieci starszych. Czasami kraj pochodzenia dziecka wymaga, aby rodzina adopcyjna należała do tej samej religii, co znajduje odzwierciedlenie w oficjalnych procedurach. W Polsce takie oczekiwania mogą pojawić się przy adopcjach międzynarodowych z niektórych państw muzułmańskich.

Zestawienie faktów dotyczących wpływu religii na proces adopcji w kilku krajach przedstawia poniższa tabela:

Tabela ilustruje zróżnicowanie rozwiązań w zależności od kraju oraz roli religii w społeczeństwie. Nawet jeśli formalne ograniczenia nie są wprowadzone, przekonania religijne często znacząco oddziałują na praktykę adopcyjną, wpływając na decyzje urzędników i oczekiwania rodzin.

Jakie wyzwania religijne napotykają rodziny adoptujące dzieci?

Rodziny adoptujące dzieci często zmagają się z koniecznością pogodzenia własnych przekonań religijnych z tradycjami oraz tożsamością religijną przyjmowanego dziecka. Jednym z głównych wyzwań jest różnica wyznań pomiędzy rodziną adopcyjną a biologiczną dziecka, co wywołuje pytania o wychowanie w wierze i prawo do decydowania o praktykach duchowych nieletniego. W praktyce polskiej coraz częściej pojawiają się sytuacje, w których sądy lub ośrodki adopcyjne biorą pod uwagę deklaracje rodziców dotyczące zachowania religii dziecka zgodnie z jego pochodzeniem.

W różnych religiach obowiązują odmienne normy dotyczące chrztu, inicjacji czy zobowiązań wobec wspólnoty wyznaniowej. Przykłady ze statystyk Caritas i ośrodków adopcyjnych w Polsce wskazują, że rodzice katoliccy bardzo rzadko decydują się na adopcję dzieci wywodzących się z rodzin prawosławnych, żydowskich czy muzułmańskich, obawiając się późniejszych konfliktów przy sakramentach lub świętach. W judaizmie i islamie ważne tradycje religijne wiążą się z krwią i przynależnością do wspólnoty od urodzenia, co dodatkowo utrudnia proces asymilacji dziecka z innego wyznania.

Rodziny dostrzegają też praktyczne trudności, na przykład brak wsparcia duchowego ze strony swoich wspólnot wyznaniowych, a niekiedy również brak akceptacji adopcji jako decyzji moralnie uzasadnionej. Często pojawia się potrzeba negocjowania warunków uczestnictwa dziecka w obrzędach, konsultowania się z rabinem, imamem czy pastorem. Problem ten staje się szczególnie widoczny w małych lokalnych społecznościach, gdzie różnice wyznaniowe są wyjątkowo wyraźne.

Pojawiają się również dylematy prawno-religijne związane z uznaniem adopcji przez instytucje religijne. W Kościele katolickim dzieci adoptowane mają takie same prawa do sakramentów, natomiast w islamie tradycyjna adopcja nie występuje – dopuszczalna jest wyłącznie opieka (kafala). Takie różnice zmuszają rodziny do zapoznania się ze szczegółowymi normami religijnymi i podejmowania decyzji, które często stają się tematem publicznych dyskusji, czy nawet postępowań sądowych związanych z dobrem dziecka.